Złote sztabki, złote monety, złote banknoty... złote bibeloty!
www.zloty-sklep.pl  

BAZA WIEDZY

Zachęcamy do zapoznania się z ciekawą historią pieniądza. Od jego pradziejów - do współczesności. Od srebrnych samorodków do giełd papierów wartościowych. Od błyszczących koralików do cyfrowych kryptowalut.

Sk±d siк wziкіy pieni±dze, sk±d siк wziкіy monety?

Moїe spotkaіe¶ siк juї z pojкciem "handel wymienny", a nawet sam go uprawiaіe¶, lub ze stwierdzeniem: "Pieni±dze wymy¶lili Fenicjanie". Co¶ w tym jest, choж nie do koсca.

Juї w czasach staroїytnych zachodziіa otrzeba wymiany dуbr. Owcк za zboїe, wino za woіu. Bior±c pod uwagк јrуdіosіуw іaciсski (pecunia - tіumaczone na pieni±dz), moїna tu doszukaж siк wyrazu pecus, oznaczaj±cego bydіo. Czy tak byіo? Jest to prawdopodobne. Trudno sobie jednak wyobraziж wymianк tak ponadgabarytowym towarem, ktуry jeszcze potrafiі sam siк upіynniж do pobliskiego lasu. Zaczкto wiкc jako ¶rodkуw wymiany (pіatniczych) uїywaж rzadkich i іadnych metali, ktуre wystкpuj± w przyrodzie w stanie wolnym (nie trzeba ich wytapiaж), czyli samorodkуw. Posіugiwano siк wiкc wyїej cenionym zіotem i nieco mniej cennym srebrem. Nie bito jednak z tych kruszcуw monet, ale czк¶ciej formowano sztabki, grudki, kulki, a nawet w wyroby biїuteryjne jak pier¶cienie, kolczyki czy bransolety. Z czasem kaїdy z tych przedmiotуw miaі okre¶lon± wagк i prуbк (ilo¶ж kruszcu w stopie), ktуr± zaczкto umieszczaж na przedmiotach.

Kolejnym etapem byіo wprowadzenie znaku wytwуrcy danego ¶rodka pіatniczego, regionu pochodzenia, czy wizerunku panuj±cego wіadcy. A tre¶ci te byіo najіatwiej umie¶ciж na pіaskim niewielkim przedmiocie, o nie ¶cieraj±cych siк krawкdziach. No i mamy monetк! Czy wynalezienie monet moїna przypisaж staroїytnym Fenicjanom? Byж moїe, ten kupiecko-podrуїniczy narуd miaі na swoim koncie wiele wynalazkуw. A monety byіy im szczegуlnie przydatne. Jednak w VII w p.n.e. bito juї monety w Lidii na terenie Azji Mniejszej. Wydaje siк wiкc, їe wraz z rozwojem handlu, a takїe sztuki wytapiania pieni±dze w formie monet mogіy siк pojawiж w rуїnych miejscach wschodniej czк¶ci basenu Morza ¦rуdziemnego.

Jak powstajÂą monety...?

Monety s± bite! I w tym przypadku, w odrуїnieniu od samochodуw, to dobrze! Monety s± wytwarzane, czyli bite, w mennicach. Pierwsze mennice pojawiіy siк na terenie dzisiejszej Turcji, byі to wiek VII p.n.e. Nazwa "bicie" wywodzi siк od uderzenia stemplem (metalowym trzonkiem, na wzуr pieczкci), w odpowiednio uformowany (najczк¶ciej w postaci okr±gіego dysku) kawaіek metalu - zіota, srebra, br±zu, miedzi, aluminium b±dј rуїnych stopуw. Czasami jest to uderzenie tylko z jednej strony (brakteaty), czк¶ciej - dzi¶ - z obu.

Jak bije siĐş monety z lustrzanym stemplem?

Monety i sztabki ze stemplem lustrzanym zawdziкczaj± sw± niebywaі±, wrкcz luksusow±, urodк specyficznemu sposobowi ich bicia (wytwarzania). Jako materiaі wyj¶ciowy wykorzystywane s± starannie wybrane kr±їki, poddawane dodatkowemu czyszczeniu, polerowaniu i politurowaniu. Takїe sam stempel menniczy jest specjalnie polerowany polerowany, jego rysunek wytrawiany kwasem, a sama technika bicia przewiduje kilkakrotne uderzenie stempla i zwiкkszony nacisk prasy, w porуwnaniu z procesem stosowanym do bicia monet obiegowych. Co ciekawe podobny efekt moїna uzyskaж bij±c po raz pierwszy "¶wieїym" stemplem zwykіe monety obiegowe. Podobny, to jednak nie ten sam.

Jak odbywa siк zіocenie?

Zіocenie inaczej pozіacanie - to nanoszenie na powierzchniк przedmiotуw warstwy zіota. Od wielu czynnikуw zaleїy jakiej grubo¶ci jest to warstwa, oraz jakiej prуby zіota uїyto do zіocenia. Powierzchnie monet i sztabek (poniewaї s± metaliczne) odbywa siк na skutek procesu fizyko-chemicznego – elektrolizy, lub jest procesem stricte chemicznym. Ponoж proces zіocenia polegaj±cy na elektrolizie mуgіbyж znany juї w staroїytnym Egipcie, choж nie ma na to przekonuj±cych dowodуw. Zіocenie to takїe malowanie przedmiotуw farb±, zawieraj±c± drobinki prawdziwego zіota. Z uwagi na duї± kowalno¶ж zіota zіocenie w czasach staroїytnych, jak i dzi¶, moїe rуwnieї polegaж na na nanoszeniu niebywale cienkich listkуw (pіatуw) zіota przy pomocy kleju lub narzкdzi.

Jak odrуїniж przedmioty zіote od pozіacanych i srebrne od posrebrzanych

Najpro¶ciej rzecz ujmuj±c wystarczyіoby zobaczyж czy dany przedmiot np. pier¶cionek ma prуbк zіota b±dј srebra. Niestety tak nie jest. Podobnie szybko, іatwo i przyjemnie byіoby z monetami i sztabkami. Niestety wszкdzie, a wіa¶ciwie, zwіaszcza, w numizmatyce kwitnie faіszerstwo i naci±ganie klientуw. Bicie prуby na metalach nieupowaїninych jest przestкpstwem, a jednak niektуrzy stosuj± rуїne triki w celu oszukania kupuj±cego. Na przykіad do niklowego іaсcuszka doczepia siк srebrn± zapinkк, na ktуrej widnieje prуba - oczywi¶cie jest to prуba tylko zapinki! A czasmi prуba ta ma siк odnosiж jedynie do srebra, ktуre pokrywa powierzchniк zapinki, a czasami, po prostu prуba jest bita ot tak sobie. Jak wobec tego sprawdziж jako¶ж? Jest kilka metod, ktуre od razu dyskwalifikuj± dany przedmiot jako podrуbkк.

Po pierwsze jest to prуba magnetyczna. Te metale szlachetne s± "odporne" na przyci±ganie magnesu. Jednak stopy uїyte do wyrabiania precjozуw teї mog± mieж takie wіa¶ciwo¶ci.

Po drugie prуba Archimedesa - nie do wykonania na targu.

Po trzecie wizyta u jubilera, chyba, їe samemu mamy odczynniki do badania prуb zіota i srebra, kamieс probierczy, iglice i potrafimy siк nimi posіugiwaж. A co z certyfikatami, metkami? Niestety te іatwo podrobiж, a skoro nie s± zespawane z danym produktem - zamieniж. Najpewniejszym sposobem jest kupno o sprawdzonego sprzedawcy, ktуry nie boi siк daж gwarancji oraz pozwala na sprawdzenie przez osoby trzecie danego przedmiotu (w przypadku tych uїywanych).

Czy srebro tybetaсskie, to srebro?

Nie. I wіa¶ciwie tyle w temacie. Jednak nazwa ta ma duїe konotacje historyczne i jako taka nie ma (lub raczej nie miaіa) na celu wprowadzenie ludzi w bі±d. Co¶ siк srebrzy, jest srebrne, jak papierek z czekolady, czy jest on srebrny: TAK. Czy zrobiony ze srebra prуby 925: NIE. Sprawa jasna. Zreszt± podobnie ze zіotem. Moїe byж przecieї zіota szafa, zegar, spinka, czy 5 groszy (nasze dzisiejsze obiegowe), no bo zіotуwka jest srebrna a piкciozіotуwka srebrno-zіota... Wracaj±c do tematu srebra tybetaсskiego. Najczк¶ciej jest ono stopem cyny, niklu i miedzi z niewielk± ilo¶ci± prawdziwego, czystego srebra. Sіuїy do wykonywania biїuterii, a takїe zastaw stoіowych, ¶wiecznikуw, ktуre wygl±daj± nie mniej piкknie, a s± wielokrotnie taсsze. Maіo tego je¶li stop jest w odpowiednich proporcjach, moїemy uzyskaж piкkny efekt starzenia lub teї l¶ni±cego bіysku (dodatek chromu).

Co to s± "faіszerstwa z epoki"?

Czasem nazywane falsami z epoki, to podrуbki, najczк¶ciej monet obiegowych, istniej±ce w czasach wspуіczesnych oryginaіom. Czyli tak jak dzisiaj zdaїaj± siк podrуbki, tak byіo i 500, i 2000 lat temu. Znaczy to tyle, їe dana moneta ma tyle samo lat co oryginaі (jest rуwie stara), ale jest bezprawnie bita. Jest faіszerstwem. W nielicznych przypadkach warto¶ж takich falsуw (z rуїnych wzglкdуw) dzisiaj jest wiкksza od samych oryginaіуw. Z reguіy faіszerstwa moїna rozpoznaж po gorszej jako¶ci stemplu, gorszym materiale, a w przypadku kruszcуw po mniejszym ich udziale (prуbie) i / lub zaniїonej wadze w stosunku do wzorca. W skrajnych przypadkach faіszywki funkcjonowaіy z peіnoprawnymi monetami i nikt siк tym nie przejmowaі. Tak byіo.

Co oznacza zasada 4C odnoœnie diamentуw (brylantуw)

Nazwa 4C wywodzi siк od czterech angielskich sіуw: carat (masa - ilo¶ж karatуw), colour (barwa), clarity (czysto¶ж) oraz cut (szlif).

Masк kamieni szlachetnych, w tym takїe diamentуw, okre¶la siк w karatach metrycznych (ct). Jeden karat zostaі zdefiniowany jako 100 mg, czyli 0,1 grama. Masк diamentu podaje siк z dokіadno¶ci± do dwуch miejsc po przecinku. To pierwszy i najwaїniejszy z parametrуw okre¶laj±cy warto¶ж diamentu (brylantu).

Je¶li chodzi o barwк (nie kolor!) to najrzadsze s± barwy fantazyjne np. pomaraсczowa, czerwona, niebieska. Barwy typowe to odcienie bieli, їуіci i br±zu. Klasyfikuje siк je miкdzy literami D, a Z. Kamienie najlepsze to te bezbarwne o barwie D.

Trzecia kategoria to czesto¶ж okre¶lana literami: FL, IF (praktycznie nie bкd±ca w obrocie, niedostкpna dla zwykіych ¶miertelnikуw), VVS, VS (to duїa klasa czesto¶ci, luksusowa, SI (dobra czysto¶ж, inkluzje dostrzegalne przy 10-krotnym powiкkszeniu - przeciкtne diamenty klasy ¶redniej), I1, I2, I3 inaczej P1, P2, P3 (niska klasa czysto¶ci diamentуw z zanieczyszczeniami widocznymi goіym okiem).

Ostatnia sprawa to szlif. To od jego jako¶ci zaleїy wydobycie "ognia" diamentu. Tylko dziкki wіa¶ciwemu oszlifowaniu diamentu moїna dostrzec jego wspaniaі± brylancjк. To zjawisko powstaje w wyniku caіkowitego wewnкtrznego odbicia i rozszczepienia promieni ¶wietlnych, jak rуwnieї odbicia ¶wiatіa od faset. Szlif ocenia siк w skali: bardzo dobry, dobry, ¶redni i sіaby. W¶rуd kamieni moїna wyrуїniж kamienie o szlifie brylantowym okr±gіym, czyli brylanty, oraz o ksztaіtach fantazyjnych, takich jak: markiza, owal, gruszka, serce i wiele innych.

Czym s± prуby zіota (srebra) i jak je zbadaж?

Kaїdy wyrуb jubilerski czy numizmatyczny jest z czego¶ zrobiony. W przypadku gdy jest to metal, lub stop metali, mуwimy na przykіad o zіocie, czy srebrze danej prуby. To samo moїe oczywi¶cie tyczyж palladu, platyny i innych metali. Skupmy siк na zіocie. Czyste zіoto jest bardzo miкkkie (kowalne) dlatego teї stosuje siк rуїne domieszki, zwіaszcza przy wytwarzaniu biїuterii. Zwiкksza to ich trwaіo¶ж nie wpіywaj±c znacz±co na warto¶ж. W przypadku prуb wysokich np. 850 mamy do czynienia z wyrobem, w ktуrym jest 85% czystego zіota (Au), a reszta to domieszki, ktуre maj± na celu jego utwardzenie, czyli nadaniu biїuterii walorуw uїytkowych. Popularna prуba 625 oznacza, їe wiкkszo¶ж "zіota w zіocie" to zіoto, a 37,5% to domieszki. Najniїsz± prуb± jubilersk± jest prуba 333 i takїe w tym przypadku mуwimy o wyrobie zіotym, b±dј ze zіota. Je¶li chodzi o srebro to popularn± i zarazem bardzo szlachetn± prуb± jest prуba 925. Taki wyrуb w celu "wzmocnienia" srebra ma w swym ciele jedynie 7,5% domieszki metalu stabilizuj±cego (np. cynku).

Natomiast monety i sztabki inwestycyjne s± zwykle bite z kruszcуw najwyїszej prуby, gdyї ich codzienne "uїytkowanie" nie wchodzi raczej w grк. Aby usystematyzowaж i wprowadziж standaryzacjк wyrobуw ze zіota srebra, platyny, palladu na wyrobach pojawiaj± siк oznaczenia podaj±c± konkretn± prуbк, a czasami i inne dane jak np. wytwуrcк lub kraj pochodzenia.

Czym jest biaіe zіoto?

Biaіe zіoto, z ktуrym mamy do czynienia w przypadku wyrobуw jubilerskich, to nic innego jak stop zіota (Au) z metalem barwy srebrnej. Tym metalem moїe byж nikiel (dawniej, gdyї dzi¶ odchodzi siк od tego rodzaju stopu ze wzglкdu na wіa¶ciwo¶ci alergiczne niklu) lub cynkiem. Czкsto taki stop zіota jest poddawany rodowaniu (zobacz sіowniczek pojкж), w celu osi±gniкcia srebrzystego, ¶wieїego poіysku, a takїe nadaniu trwaіo¶ci wyrobowi jubilerskiemu, przedmiot rodowany staje siк bardziej odporny na warunki "eksploatacji". Niekiedy takїe na stop zіota z metalem barwy zіotej/br±zowej (np. miedzi±) nakіadana jest warstewka rodu. Jednak w tym wypadku po czasie moїe nieіadnie zacz±ж prze¶witywaж wіa¶ciwy kolor biїuterii (zіoty), na skutek ¶cierania siк rodu. Jak widaж z powyїszego biaіe zіoto to pojкcie do¶ж ogуlne i warto po¶wiкciж chwilк przed zakupem, aby dowiedzieж siк CO wchodzi w jego skіad. Od tego teї bкd± zaleїaіy jego wіa¶ciwo¶ci fizyczne i chemiczne (skіad i proporcje domieszek w biaіym zіocie).

Czкsto biaіym zіotem jest nazywana takїe platyna lub pallad. Jednak s± to nazwy popularne, a nie jubilerskie, gdyї i pallad, i platyna maj± wiкksz± warto¶ж od zіota i lepiej napisaж, їe co¶ jest z platyny b±dј palladu, niї їe jest po prostu "biaіym zіotem".